جرم موضوع ماده ۵ قانون سمعی و بصری
ق.س.ب. ( مصوب ۱۳۸۶ ) در سه بنـد مختلف رفتارهای فیزیکی خاصی را جرم انگاری کرد که در ق.س.ب. ( مصـوب ۱۳۷۲ ) سابقه جـرم انگاری نداشتند و به نوعی از نوآوریهای قانون جدید به شمار می آیند . وسیله تهدید قرار دادن آثار مستهجن ، وسیله هر منظور نامشروع قرار دادن آنها ، تهیه فیلم یا عکس از مکان اختصاصی بانوان ، تهیه ، تکثیر و توزیع فیلم یا عکس مبتذل از مراسـم خـانوادگی دیگران ، جرایم ماده ۵ میباشد .
گفتار اول : عنصر قانونی جرم موضوع ماده ۵ قانون سمعی و بصری
حسب ماده ۵ قانون مزبور : « مرتکبان جرایم زیر به دو تا پنج سال حبس و ده سال محرومیت از حقوق اجتماعی و هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم می شوند الف ـ وسیله تهدید قرار دادن آثـار مستهجن بـه منظور سوءاستفاده جنسی أخاذی ، جلوگیری از احقاق حق یا هر منظور نامشروع و غیرقانونی دیگر ب ـ تهیه فیلم یا عکس از محلهایی که اختصاصی بانوان بوده و آنها فاقد پوشش مناسب میباشند مانند حمامها و استخرها و یا تکثیر و توزیع آن ج – تهیه مخفیانه فیلم یا عکـس مبتذل از مراسـم خـانوادگی و اختصاصی دیگران و تکثیر و توزیع آن » .
گفتار دوم : عنصر مادی جرم موضوع ماده ۵ قانون سمعی و بصری
در این گفتار صرفاً به رفتار فیزیکی و نتیجه این جرایم نگاهی ولـو گـذرا خـواهیم داشت و موضوع جرم و شرایط تحقق آن را در بین مباحث مربوط ، مطرح خواهیم کرد .
بند اول : رفتار فیزیکی
رفتارهای مجرمانه این ماده ( ۵ ) در سه بند بیان گشته که عبارتند از :
بند ( الف ) : وسیله تهدید قرار دادن آثـار مستهجن بـه هـر منظـور نامشروع و غیرقانونی
برای تحقق جرم ، دو عبارت در این بند نقش اساسی ایفاء می کنند ؛ ۱. تهدید : درخصوص تهدید و عناصر آن در ماده ۴ و مباحث مربوط توضیح داده شد . برای تحقق این رفتار ، مرتکب باید رفتار موضوع ماده ۶۶۸ قانون مجازات اسلامی را انجام دهد .
وسیله تهدید مرتکب باید آثار مستهجن باشد که در تبصره پـنـج مـاده ۳ تعریف شده است . هر چند قلمرو تهدید مرتکب بسیار گسترده و نیازی نیست که صرفاً تهدید به افشا یا انتشار آن نماید ، بلکه تهدید به چیزی غیر از اینها نیز مشمول مـاده است . از ظاهر ماده چنین برمی آید که لزومی ندارد موضوع آثـار مستهجن ، خـود قربانی باشـد برای نمونه ، ممکن است فیلم مستهجنی از دختری تهیه شده باشد که وسیله تهدید پدر وی قرار گیرد . بدون شک در چنین مواردی تهدید پدر نیز ممکن است . ۲
. قصد سوءاستفاده جنسی یا واداشتن فرد به رابطه جنسی و یا قصد استفاده مالی و اخاذی و … در این بند ، سوء استفاده از آثار مستهجن و هرزه و وسیله قرار دادن آن ، با این قصد که از این طریق بتواند او را به برقراری رابطه جنسي ، أخـاذی ، جلوگیری از احقاق یا هر مقصود دیگری سوق دهد ، از شرایط تحقق جرم است . « سوءاستفاده » به معنای تصرف ناروا ، انحراف از قانون در کاربرد حق یا مقـام یا موقعیت خود است ، لذا استفاده
قانونی آثار مستهجن یا مبتذل از شمول مـاده خارج است ،چنانکه شاکی یا
وکیل دادگستری ممکن است از این آثـار بـه عنـوان دلیل در
دادگاه استفاده کند .
بند ( ب ) : تهیه ، تکثیر یا توزیع فیلم یا عکس از محل های اختصاصی بانوان
به نظر می رسد در این بنده ، باید خود شخصاً در تهیه فیلم یا گرفتن ، تکثیر یا توزیع چنین فیلم یا عکسی عکس مباشرت داشته باشد . البته برای تحقق جرم کافی است .
برای تحقق جرم بند فوق لازم است فیلم یا عکس تهیه شده ، از محـل هـای اختصاصی بانوان باشد . به عبارتی در این بند ، مؤنث بودن بزه دیده باعث تحقق جرم می شود . بنابراین چنانچه از محل اختصاصی مردان فیلم یا عکسی تهیه گردد از شمول ماده خارج است . شرط لازم در خصوص محل اختصاصی بانوان ، این است که آنان بنا به اقتضای چنین مکـان هـایی ، از پوشش لازم و کافی برخوردار نباشند . مفهوم « حجاب شرعی » متفاوت از مفهوم « پوشش مناسب » است و می توان گفت با التفات به موضوع و پیشینه این قانون ، فقدان پوشش مناسب در مکان اختصاصی بانوان به معنای برهنگی نسبی با توجه به آن مکان است .
آثار مستهجن با آثار مبتذل متفاوتند
بنابراین اگر مرتکب به تهیه فیلم یا عکس از مکانهای اختصاصی بانوان اقـدام نماید ، اما اتفاقا در آن زمان افراد حاضر دارای پوشش مناسب باشند ، انتشار یا توزیع چنین فیلم یا عکسی از شمول ماده خارج است ، زیرا از فحوای مـاده و نیز اشـاره بـه حمام یا استخر این گونه برداشت می شود که نبود پوشش مناسب در فیلم یا عکس تهیه شده ، لازم است و محتوای آن باید مستهجن یا مبتذل باشد حال آنکه در نمونه گفته شده ، محتوای مستهجن یا مبتذل وجود ندارد .
به این نکته نیز بایـد اشـاره نمـود که نیازی نیست مکان اختصاصی بانوان به طور رسمی این شرط را داشته باشـد . فلـذا محافل عروسی بانوان یا مجالس خصوصی آنـان کـه بـدون پوشش مناسب برگزار میشود نیز مشمول ماده است . پوشش مناسبی که در ماده مقرر شـده حسـب مـورد مکان اختصاصی متفاوت است . برای مثال ، نبود پوشش مناسب در استخر بـه معنـای برهنگی لازم برای شناست ، امـا نبـود پوشش مناسب در ورزشگاه فوتبـال بـانوان ، نداشتن حجاب سر و موست .
« درمقابـل ایـن دیـدگاه و در راستای تفسیر مض نصوص جزایی می توان گفت قلمرو بند ( ب ) تنها محـدود بـه مکـان هـای اختصاصی رسمی بانوان ( استخر و حمام عمومی ) است زیرا در چنین مکانهایی حتی اگـر افـراد خود بخواهند نمی توانند فیلم یا عکس تهیه نمایند اما در بسیاری از مجالس عروسی افراد اقدام به تهیه عکس یا فیلم مینمایند که نوعی رضایت شرکت کنندگان در فیلم یا عکس را دربردارد . در چنین مکانهایی برخلاف مکانهای رسمی عمومی ، افراد با رضایت یکدیگر می توانند فیلم یا عکس تهیه کنند . اگر بخواهیم قلمرو ایـن بنـد را گسترش دهیم باید همه افرادی را که برای نمونه با گوشی همراه اقدام به تهیـه فـیلم یا عکس در عروسی می نمایند ، مجرم بدانیم » .
بند ( ج ) : تهیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از مراسـم خـانوادگی و اختصاصی دیگران و تکثیر و توزیع آن
در این بند هم مرتکب باید برای انجام این کار دخالت مستقیم داشته باشـد . همچنین حرف « واو » مذکور در این بند ، « واو » انفصال است و لزومی ندارد یک نفر به تهیه فیلم یا عکس و سپس تکثیر و انتشار آن اقدام نماید .
برخلاف بند ( ب ) که در آن تهیه فیلم یا عکس ستهجن يا مبتذل نیازمنـد ناراضی بودن یا ناآگاهی افراد حاضر در فیلم یا عکس نیست ، بـرای تحقـق جـرم بنـد ( ج ) لازم است مرتکب مخفیانه به تهیه فیلم یا عکس مبادرت ورزد . مع الوصف ، اقـدام وی مستلزم ناآگاهی افراد حاضری است که از آنها فیلم یا عکس تهیه می شود . بدین ترتیب « مخفیانه بودن » همان ناآگاهی دیگران از فیلمبرداری یا عکس برداری است نه پنهان بودن از چشم دیگران . بنابراین ، آگاهی یک تن از افراد حاضـر ، وی را از شمول بزه دیدگان این بند خارج می سازد ؛ یعنی جرم موضوع بند ( ج ) نسـبت بـه وی محقق نمی شود . همچنین است اگر وی به طور آشکار اقدام به این کار نماید .
شـرط مخفیانـه بودن به طور ضمنی ، شرط عدم رضایت را نیز به همراه دارد . ابتذال محتوای فیلم یا عکس تهیه شده در صورتی است که مرتکب ، فیلم یا عکـس مبتذل از مراسم خانوادگی و اختصاصی دیگران تهیه کند . هرچند مقنن تنهـا بـه آثـار مـبـتـذل اشـاره نموده است ، اما با توجه به اینکه آثار مستهجن در درجه بالاتری از آثـار مـبـتـذل قـرار دارند و از طرفی مراسم خانوادگی و اختصاصی دیگران معمولاً مراسم غيرمستهجن ،بلکه مراسم رقص و پایکوبی است لذا بی تردید اگر چنین مراسمی به مراسم مستهجن تبدیل شود به طریق اولی مشمول بند ( ج ) خواهد بود .
قلمرو بند ( ج ) محدود به مراسم
خانوادگی و اختصاصی دیگران است ؛ یعنی گردهمایی افراد باید در قالب مراسم و نوعی جشن یا موضوعی از این دست باشـد همچنین « با توجه به اینکه برخلاف بند ( ب ) مقنن اشاره ای به بانوان ننمـوده و به طور مطلق به مراسم خانوادگی یا اختصاصی اشاره نمـوده است ، تهیه فیلم با عکس مبتذل از مراسم مردانه نیز مشمول ماده مـی شـود » . براساس ماده ۶ این قانون ، وجود رابطه زوجیت عامل موجهه جرم به حساب نمی آید و نبـود چنین رابطهای شرط تحقق این جرایم نیست . بنابراین ، تهیه فیلم یا عکس ، تکثیر و توزیع آن ، جرایم سه گانه این بند هستند .
بند دوم : نتیجه جرم
بند ( الف ) جرمی مطلق است و صرف وسیله تهدید قرار دادن آثار مستهجن ، جرم است ؛ یعنی نیازی نیست مرتکب به افشا ، انتشار یا توزیع آن آثار مبادرت نماید یا موضوع تهدید خود را عملی سازد . بنابراین اگر مرتکب فراتر از این رفته و اقدام مجرمانه دیگری انجام دهد مشمول تعدد مادی جرم میشود . جرم موضوع بند ( ب ) نیز جرمی مطلق است و صرف تهیه فیلم یا عکس مبتذل از مکانهای اختصاصی بانوان که در آن فاقد پوشش لازم هستند برای تحقق جرم کافی است . تکثیر یا توزیع آن ، جـرم دیگری است که ممکن است از سوی تهیه کننده یا فرد دیگری انجام شود که آنهـا هـم مطلـق شمرده می شوند ، و در این فرض مرتکب ، مشمول تعدد مادی جرم شده است . به همین نحو است جرم موضوع بند ( ج ) که صرف تهیه کردن یا تکثیر و توزیع آن کافی است گفتنی است صرف تهیه فیلم یا عکس موضوع بند ( ب ) و ( ج ) از سوی همسر اگر منجـر به انتشار یا تکثیر نشود جرم نیست .
تمیز عناصر مجرمانه، تضمین کننده حقوق طرفین در دادرسی است
گفتار سوم : عنصر معنوی جرم موضوع ماده ۵ قانون سمعی و بصری
درخصوص عنصر معنوی رفتار مجرمانه بند ( الف ) ماده ۵ ، قانون گذار ابتدا به چنـد مورد اشاره نموده و وسیله تهدید قرار دادن آثار مستهجن به منظور سوءاستفاده جنسی ، أخاذی ، جلوگیری از احقاق حق و در ادامه به هر منظور نامشروع و غیرقانونی دیگر را جرم دانسته است . بنابراین علاوه بر وجود سوءنیت عام مرتکب ، سوءنیت خاص نیـز لازم است ، هرچند قلمرو گسترده ای دارد .
سوءنیت خاص مرتکب عبارت است از هـر منظـور نامشروع یا غیرقانونی . عبارت « منظور غیرقانونی » بـه مـواردی اشاره دارد که مرتکب براساس قانون حق برخورداری از آن را ندارد . واژه « نامشروع » نیـز بـه مـواردی اشـاره میکند که منظور مرتکب برخلاف موازین شرعی است . البته بـه نظـر نـمـی رسـد شـامل موردی گردد که قانونی اما نامشروع باشد .
بنابراین ، هـدف و مقصـود مرتكـب يـا بایـد غیرقانونی باشد یا نامشروع . پس اگر قصد مرتكـب ، قانونی امـا بـه لحـاظ شرعی دارای اشکال باشد از شمول ماده خارج است ولیکن اگر قصد وی نامشروع و در عـيـن حـال قانون نسبت به آن ساکت باشد می توان چنین قصدی را قصد نامشروع موضـوع مـاده ۵ ق س.ب. دانست . پس قصد نامشروع تنها زمانی جریان می یابد که در قانون خـلاف آن مقرر نشده باشد .
جرم موضوع بند ( ب ) از دسته جرایم مطلق است ؛ یعنی اگر شخص به هر انگیزه ای بدون مجوز قانونی فیلم یا عکس از مکانهای اختصاصی بانوان تهیه نماید مجرم است و سوءنیت خاصی لازم نیست . همین که مرتکب آگاهانه به تهیه فیلم یا عکس از مکان اختصاصی بانوانی بدون پوشش مناسب دست یازد کفایت می کند . « بند ( ج ) نیز به همین نحو است و تنها کافی است مرتکب بداند در حال تهیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از مراسم خانوادگی و اختصاصی دیگران و نـه خـود می باشد و نیازمند که و سوءنیت خاصی نیست »
برای دفاع در این گونه پرونده ها الزاما از وکلاء متبحر در این رشته استفاده کنید
برای دسترسی به وکیل جزائی با ما در تماس باشید
به امید دیدار شما
